ελίτ

(élite). Γαλλική λέξη που σημαίνει εκλεκτό (από το ρήμα élire, που σημαίνει εκλέγω) και έχει γίνει διεθνής όρος που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει μια προνομιούχα κοινωνική ομάδα. Η μελέτη των μηχανισμών που εξασφαλίζουν στις ε. την απόκτηση διοικητικών και κυβερνητικών θέσεων γέννησε τη λεγόμενη θεωρία των ε. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι η ιστορία ενός έθνους γράφεται από την εναλλαγή στις διοικητικές θέσεις, δηλαδή στην εξουσία, των παλιών ιθυνουσών ομάδων από τη μία πλευρά, οι οποίες έχουν εξαντλήσει την κοινωνικοπολιτική τους κληρονομιά, και των νέων δυνάμεων που τις αντιπολιτεύονται και στο τέλος επιβάλλουν τα αιτήματά τους από την άλλη, απομακρύνοντας de facto από την εξουσία τις έως τότε κυρίαρχες ομάδες. Η θεωρία των ε. –ή, ορθότερα, της κυκλοφορίας των ε.–, της οποίας την πατρότητα άλλοι απέδωσαν στον Γκαετάνο Μόσκα (1868-1941) και άλλοι στον Βιλφρέντο Παρέτο (1848-1923), συστηματοποιήθηκε ως ιστορικοκοινωνιολογική μεθοδολογία με το έργο του τελευταίου. Εξετάζοντας τις επικρατέστερες ανθρώπινες στάσεις (οπαδοί της παράδοσης, της συνήθειας ή της περιπέτειας και των πειραματισμών), ο Παρέτο εντόπισε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων μεταξύ των τάξεων και υποστήριξε ότι η εναλλαγή των κυρίαρχων και των κυριαρχούμενων στην εξουσία προκύπτει ως το αποτέλεσμα μιας απολίθωσης των ανώτερων τάξεων (που αρχικά ήταν τολμηρές και καινοτόμες) σε μορφές ιεραρχικής και συντηρητικής ακινησίας. Η στάση αυτή που υιοθετούν οι ανώτερες τάξεις καταλήγει να μην ανταποκρίνεται στις επείγουσες ανάγκες της ιστορικής πραγματικότητας, γεγονός από το οποίο επωφελούνται οι νέοι πειραματιστές. Η θεωρία των ε. (η οποία εμφανίζει μια αναλογία με τον δαρβινισμό που επικρατούσε την εποχή αυτή), αν και παρουσιάζει αναντίρρητο επιστημονικό κύρος στην ανάλυση του μηχανισμού ορισμένων κοινωνικοπολιτικών φαινομένων, χωρίς όμως να τα κατανοεί πραγματικά, έδωσε αφορμή για πιο ευρείες ιστορικές γενικεύσεις. Στις ΗΠΑ, η αφύπνιση του ενδιαφέροντος για τον ρόλο των ε. στην κοινωνική δομή οδήγησε, μεταξύ άλλων, στις μελέτες του Τσαρλς Ράιτ Μιλς, ο οποίος στο βασικό έργο του Η ελίτ στην εξουσία συγκρότησε έναν πίνακα των βασικών κοινωνικοοικονομικών προνομίων μιας ε. Στην Επανάσταση των διευθυντών, εξάλλου, ο Τζέιμς Μπάρναμ υποστήριξε ότι η εξουσία στον σύγχρονο κόσμο δεν υπόκειται πια στην πάλη των τάξεων, αλλά όλο και περισσότερο συγκεντρώνεται de facto στα χέρια των διευθυντών (διευθυντές επιχειρήσεων, δημόσιοι υπάλληλοι, κυβερνητικοί επίτροποι κλπ.), που αντιπροσωπεύουν τη νέα συμπαγή κυρίαρχη υπερτάξη, τη διεθνή ε.

* * *

η

αυτοί που αποτελούν την ανώτερη ή την πιο εκλεκτή μερίδα κοινωνίας, ομάδας ή τάξης ανθρώπων.